Hiểu về báo chí nội chính qua hành trình nghề nghiệp của nhà báo Trần Lưu

Buổi chia sẻ nằm trong nội dung học phần Báo chí chuyên biệt của lớp K68 Báo chí, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông (ĐTBC&TT). 

Mở đầu buổi chia sẻ, nhà báo Trần Lưu kể lại hành trình đến với nghề báo, từ những trải nghiệm khi anh là sinh viên K42 của Viện, đến các năm tác nghiệp trong lĩnh vực khoa học - công nghệ và sau đó là chính trị - nội chính. Anh cũng chia sẻ nhiều kỷ niệm khi là phóng viên “bán chuyên trách” đưa tin về Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, những kỷ niệm khi tác nghiệp ở nước ngoài, sự “khác biệt” trong lĩnh vực báo chí về chính trị - nội chính giữa báo chí hai miền Nam - Bắc, những tố chất cần có của một phóng viên chính trị - nội chính… từ đó giúp sinh viên hình dung rõ hơn về quá trình tác nghiệp và yêu cầu nghề nghiệp thực tế.
 
Báo chí chính trị - nội chính không "khó đọc, khô khan"

Trả lời ý kiến cho rằng tin, bài chính trị - nội chính “khó đọc, khô khan”, Nhà báo Trần Lưu cho rằng nhận định này chỉ đúng một phần. Theo anh, cảm giác “khô” chủ yếu đến từ việc công chúng thường liên tưởng chính trị với các hoạt động mang tính nghi thức, báo cáo hoặc các nội dung quá kỹ thuật. Trong khi đó, phạm vi của chính trị - nội chính rộng và gần gũi hơn: từ diễn biến điều tra một vụ án, tác động của chính sách đến đời sống, cho đến câu chuyện về thực thi pháp luật. 

“Báo chí chính trị - nội chính bị xem là khô vì người đọc thường so sánh với tính giải trí của thể thao hay nghệ thuật. Tuy nhiên, chính trị lại rất gần với đời sống. Ví dụ chủ trương về lộ trình cấm xe máy trong nội đô của Trung ương và TP Hà Nội sẽ có tác động đến cả triệu người”, anh lý giải.

Nhà báo Trần Lưu cũng nhấn mạnh thách thức trong kỷ nguyên TikTok, Reels hay YouTube Shorts, khi người đọc trẻ có thói quen tiếp nhận thông tin nhanh, ngắn. Theo nhà báo, thách thức là có thật, nhưng các tòa soạn chính thống cần chủ động thích ứng. Nhiều toà soạn như Nhân Dân, Hà Nội Mới hay Sài Gòn Giải Phóng đã chủ động triển khai truyền thông đa nền tảng, nhằm đưa thông tin chính trị đến công chúng phù hợp hơn mà không làm giảm tính nghiêm túc.

Không chỉ hướng tới người trẻ, các nhóm công chúng lớn tuổi cũng tiếp nhận tin tức qua các nền tảng số một cách đều đặn và tiện lợi. Điều này cho thấy bản chất của báo chí chính trị - nội chính không hề khô khan. Vấn đề nằm ở chỗ thông tin có được truyền tải đúng định hướng, đúng nền tảng và phù hợp nhu cầu tiếp cận của từng nhóm công chúng hay không.

Đạo đức, trách nhiệm và áp lực nghề nghiệp

Trong mảng chính trị - nội chính, đạo đức và bản lĩnh nghề nghiệp không phải là khẩu hiệu mà là những lựa chọn diễn ra hằng ngày của người làm báo. 

Theo nhà báo Trần Lưu, phóng viên theo dõi lĩnh vực này thường xuyên đối mặt với nhiều “vùng xám” thông tin: có cuộc họp được tiếp cận nhưng không được tham dự; có những chi tiết buộc phải tuyệt đối giữ kín để bảo đảm an toàn thông tin.

Chính thực tiễn đó đặt ra những bài toán khó giữa tốc độ đưa tin và trách nhiệm: Chạy theo lượt xem hay chọn cách thể hiện an toàn; đặt tít mạnh để thu hút hay giữ nguyên tắc chuẩn mực của báo chí chính trị; ưu tiên KPI hay bảo vệ sự trong sáng của nghề nghiệp?
 
Anh cho biết áp lực lớn nhất không đến từ giới hạn trong tác nghiệp, mà từ yêu cầu phải hiểu sâu bối cảnh chính trị để lựa chọn cách thức, nội dung phù hợp đưa lên mặt báo. Tại các hội nghị Trung ương, phiên họp của Chính phủ hay hoạt động của Quốc hội, phóng viên khi đưa tin phải dựa trên những nội dung đã được phép công bố qua thông cáo báo chí.

Nhà báo Trần Lưu nhấn mạnh, làm báo chính trị - nội chính không chỉ đòi hỏi tính chính xác mà còn yêu cầu khả năng kiểm chứng nguồn tin và đặt thông tin trong đúng bối cảnh. Những sai lệch thường không bắt nguồn từ chủ ý của phóng viên, mà từ việc thiếu thông tin nền, thiếu đối chiếu nguồn hoặc diễn giải sự kiện tách rời quá trình vận hành chính sách. Hiểu hệ thống văn bản, nắm bắt tác động của từng quyết định chính trị và xác minh chéo nguồn tin là những nguyên tắc cốt lõi để bảo đảm độ tin cậy.
 
Đặc biệt, với các nội dung đối ngoại hoặc chủ đề nhạy cảm, phóng viên càng phải thận trọng trong lựa chọn ngôn ngữ. Một tiêu đề quá mạnh, dễ gây diễn giải hoặc mang tính phán xét có thể tạo ra tác động ngoài ý muốn, thậm chí dẫn đến hiểu lầm trong tiếp nhận thông tin. Vì vậy, đặt tít trong lĩnh vực này không nhằm “câu view”, mà nhằm bảo đảm đúng tinh thần văn bản, đúng thông điệp chính thức và đúng ý chí của chủ thể phát ngôn.

Theo nhà báo Trần Lưu, chính sự cẩn trọng trong kiểm chứng nguồn, khả năng thấu hiểu bối cảnh và việc duy trì ngôn ngữ trung tính, nhất là với vấn đề đối ngoại, đã tạo nên hệ chuẩn đạo đức đặc thù của người làm báo chính trị - nội chính hiện nay.

Sau những chia sẻ thẳng thắn về đạo đức nghề nghiệp, bản lĩnh tác nghiệp và các yêu cầu đặc thù của báo chí chính trị - nội chính, không khí buổi talkshow trở nên sôi nổi hơn khi bước vào phần giao lưu với sinh viên. Nhiều câu hỏi được đặt ra xoay quanh động lực làm nghề, kỹ năng xử lý thông tin nhạy cảm, cách giữ lửa đam mê trong môi trường áp lực cao, cũng như những kỷ niệm đáng nhớ của anh trong nghề.

Không chỉ giải đáp từng câu hỏi bằng kinh nghiệm thực tiễn, nhà báo Trần Lưu còn đưa ra những lời khuyên mang tính định hướng, giúp sinh viên hình dung rõ hơn con đường nghề nghiệp phía trước: Từ tác phong làm việc, kỹ năng kiểm chứng thông tin, đến tinh thần cẩn trọng khi tác nghiệp trong môi trường truyền thông đa nền tảng. 

Sự chân thành và gần gũi của anh tạo nên bầu không khí cởi mở, nơi mỗi thắc mắc không chỉ được giải đáp bằng lý thuyết mà còn bằng những câu chuyện nghề sống động, giàu cảm hứng.