Nhiều ý kiến tâm huyết góp ý sửa đổi Luật Báo chí 2016

Chủ nhật - 11/06/2023 08:29

Sau hơn 6 năm thi hành Luật Báo chí, trong bối cảnh khoa học, công nghệ, truyền thông hiện đại phát triển nhanh chóng, một số quy định của Luật Báo chí đã bộc lộ hạn chế, bất cập.

Ngày 10/6, tại Hà Nội, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội phối hợp với Bộ TT&TT (Cục Báo chí, Tạp chí TT&TT, Báo VietNamNet) và Trường Đại học Luật Hà Nội (Bộ Tư pháp) tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia: "Cơ sở khoa học và thực tiễn sửa đổi Luật Báo chí 2016”.

Đây là hội nghị tổng kết thi hành Luật Báo chí 2016, một trong những chương trình công tác năm 2023 của Bộ TT&TT được Chính phủ giao, gắn với nhiệm vụ sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí 2016.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm cho hay, Luật Báo chí năm 2016 và các văn bản hướng dẫn thi hành đã tạo hành lang pháp lý để hoạt động báo chí và hoạt động liên quan đến báo chí phát triển; quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận trên báo chí của nhân dân được bảo đảm và phát huy trong khuôn khổ Hiến pháp, pháp luật.

Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thanh Lâm phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Phạm Hải

Luật cũng nhanh chóng, kịp thời điều chỉnh nhiều vấn đề nảy sinh; đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong hoạt động báo chí; từng bước nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý Nhà nước về báo chí trong giai đoạn vừa qua; tạo điều kiện thuận lợi cho sự nghiệp báo chí cách mạng Việt Nam phát triển mạnh mẽ.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Lâm, sau hơn 6 năm thi hành Luật Báo chí, trong bối cảnh sự phát triển mạnh mẽ, nhanh chóng của khoa học, công nghệ, truyền thông hiện đại, một số quy định của Luật Báo chí đã bộc lộ hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

“Tôi tin rằng, dù là góc nhìn dưới lăng kính cơ quan quản lý Nhà nước từ trung ương đến địa phương và các cơ quan báo chí, hay dưới góc độ khoa học của các nghiên cứu, các giảng viên chuyên ngành báo chí và luật pháp, đây sẽ là những tiếng nói tâm huyết nhất với mục tiêu đóng góp vì một nền báo chí cách mạng Việt Nam ngày càng phát triển”, Thứ trưởng phát biểu.

Ông Nguyễn Thanh Tịnh, Thứ trưởng Bộ Tư pháp, đồng tình với ý kiến trên và cho rằng cần nghiên cứu sửa đổi Luật Báo chí 2016 sớm và kỹ.

nguyen thanh tinh 9179 791 — Ông Nguyễn Thanh Tịnh, Thứ trưởng Bộ Tư pháp phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Phạm Hải

Bộ Tư pháp rất quan tâm việc hoàn thiện quy định pháp luật về báo chí nói chung và về trách nhiệm của cơ quan chủ quản báo chí nói riêng để làm sao vừa đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phát huy tính tự chủ, tạo sự chủ động, linh hoạt cho cơ quan báo chí.

Nhưng mặt khác, cũng cần xác định rõ trách nhiệm, sự lãnh đạo, hướng dẫn của cơ quan chủ quản đối với báo chí, bảo đảm các cơ quan báo chí hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích, tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật và đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện của Đảng.

Sửa Luật Báo chí là vấn đề cần kíp

Trình bày tham luận mở đầu Hội thảo, TS Phan Văn Kiền - Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn cho rằng Luật Báo chí hiện hành vẫn còn những nội dung cần được làm rõ để phù hợp với tình hình phát triển nhanh, hiện đại của báo chí hiện nay. Chẳng hạn như phóng viên chưa có thẻ nhà báo, hoạt động tác nghiệp như những nhà báo bình thường thì có phải là nhà báo không? Từ đó có nên phân cấp "thẻ nhà báo" và "thẻ phóng viên" hay không và nên gọi là thẻ nhà báo hay thẻ tác nghiệp báo chí? Luật Báo chí cũng cần có nội dung để điều chỉnh vấn đề này.

Cũng theo TS. Phan Văn Kiền, trong bối cảnh truyền thông số, mạng xã hội, các dạng truyền thông khác phát triển phức tạp, Luật Báo chí hiện nay quy định về quyền thông tin cá nhân còn quá đơn giản. Bên cạnh đó, thông tin của người phạm tội trên báo chí Việt Nam hiện nay "cực kỳ phức tạp". Các thông tin của người phạm tội không liên quan đến hành vi phạm tội như gia đình, người thân... của họ đang được khai thác sâu, cực kỳ chi tiết. Ông Kiền cho rằng thông tin của người phạm tội cần phải đưa, nhưng đưa ở mức độ nào cho phù hợp. Những vấn đề này cần có quy định rõ ràng hơn trong Luật Báo chí.

Ngoài ra, TS. Phan Văn Kiền cho hay hiện nay khi xử lý về vi phạm đối với báo chí đăng phát thông tin sai thì báo điện tử ngoài đăng lời xin lỗi còn phải gỡ bỏ thông tin sai, nhưng trên báo in thì Luật Báo chí mới chỉ yêu cầu đăng cải chính thông tin. Từ đó đặt ra vấn đề trên báo điện tử thì có thể xóa được, còn báo in có thu hồi không? "Trong Luật Xuất bản, sách phát hành ra nếu không hợp lệ thì thu hồi, còn với báo in thì sao? Mặc dù "đời sống" của một tờ báo in ngắn ngủi hơn so với cuốn sách nhưng giá trị lưu trữ của nó rất cao. Nếu những tờ báo in sai sót mà không thu hồi thì sẽ tồn tại mãi trong các kho lưu trữ. Việc này Luật Báo chí cũng chưa đề cập", ông Kiền nói.

Xây dựng mô hình tổ hợp báo chí truyền thông

Ông Nguyễn Văn Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ TT&TT) cho rằng, nên xem xét xây dựng mô hình tổ hợp báo chí truyền thông là đơn vị sự nghiệp công lập của Nhà nước. Tổ hợp có thể có nhiều cơ quan báo chí, nhà xuất bản trực thuộc, hoạt động đa loại hình, đa nền tảng, đa dịch vụ.
Đồng thời, về chức danh lãnh đạo cơ quan báo chí quy định theo hướng “chủ báo”, “chủ bút”. Đây cũng là hướng đi để hình thành những cơ quan báo chí lớn của đất nước và tiếp tục triển khai thực hiện Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí đến năm 2025 đối với các cơ quan chủ quản, địa phương nhiều cơ quan báo chí có truyền thống, uy tín và vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội.

hoi thao 792 2 — Hội thảo khoa học cấp quốc gia: "Cơ sở khoa học và thực tiễn sửa đổi Luật Báo chí 2016”. Ảnh: Phạm Hải

Mặt khác, quy định chức danh báo chí theo hướng “chủ báo”, “chủ bút” phù hợp với cả những cơ quan báo chí lớn, có nhiều loại hình, sản phẩm báo chí, nhằm cá thể hóa trách nhiệm đến từng sản phẩm của cơ quan báo chí.

PGS. TS Nguyễn Văn Dững đề nghị không gọi là Luật Báo chí mà nên gọi là Luật về các phương tiện truyền thông đại chúng. Luật sẽ điều chỉnh tất cả, không chỉ là báo chí mà cả các đối tượng như KOL, những địa chỉ trên mạng xã hội để chế độ công khai (public)…

Ý kiến tham luận của bà Nguyễn Thị Mai Hương, Phó Giám đốc Sở TT&TT Hà Nội đã chỉ ra những vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện Luật Báo chí 2016.

Bà Mai Hương nêu: Việc cho phép cơ quan báo chí đăng tải kiến nghị của công dân, trả lời hoặc yêu cầu các cơ quan, tổ chức trả lời báo chí về kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của công dân dẫn đến tình trạng cơ quan báo chí đăng ý kiến của công dân khi chưa xác minh thông tin, lợi dụng để gửi văn bản gây sức ép đến cơ quan, tổ chức yêu cầu giải trình cung cấp thông tin.

Trong khi đó, cơ quan báo chí không có chức năng giải quyết đơn thư mà phải chuyển đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết theo quy định của Luật Khiếu nại, Luật tố cáo.

Thực tế hiện nay, nhiều cơ quan báo chí (tạp chí) căn cứ vào đơn thư bạn đọc để gửi văn bản, cử phóng viên đến các tỉnh, TP yêu cầu cung cấp hồ sơ, tài liệu để điều tra, xác minh về các chương trình, dự án phát triển kinh tế- xã hội ở địa phương… gây phiền hà cho cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và có dấu hiệu vượt quá chức năng của cơ quan báo chí.

Tiến sỹ Đồng Mạnh Hùng, Trưởng ban Thư ký Biên tập của Đài Tiếng nói Việt Nam VOV đặt vấn đề: Sản phẩm của nền kinh tế là hàng hóa dịch vụ. Vậy sản phẩm báo chí có được coi là hàng hóa hay không? Công chúng có thể được coi là khách hàng của kinh tế báo chí hay không? Những điều này chưa được quy định trong Luật Báo chí.

Theo ông Hùng, chưa có quy định về chức năng kinh doanh của báo chí. Vì vậy cần quy định và phân định về chức năng chính của báo chí là chức năng tuyên truyền và kinh doanh.
Cần coi sản phẩm báo chí là một loại hàng hóa đặc biệt, các sản phẩm này cũng có sự cạnh tranh, cung- cầu, giá cả, vận hành theo quy luật của nền kinh tế thị trường, cũng như công chúng báo chí chính là những khách hàng của cơ quan báo chí.